Κάτι αιώνες και αρκετά χιλιόμετρα ... προς δυσμάς ... ή προς ανατολάς;

Μεταφράζω από το ΜΕΓΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ του Χρυσάνθου του Μαδυτινού (έκδοση 1832), από το ΒΙΒΛΙΟΝ Ε'  Κεφάλαιο Ζ' "Περί Αρμονίας", το μέρος εκείνο που αναφέρεται στην δυτική Αρμονία. Το κείμενο μας δίνει ανάγλυφα την απόσταση των εποχών μας, αλλά και την πολιτιστική απόσταση Δύσης και Ανατολής, τουλάχιστον όπως την αντιλαμβάνεται ή όπως θέλει να την αντιλαμβάνεται ο Χρύσανθος - χαρακτηριστικά διαφωτιστική είναι η τελευταία παράγραφος.

Επισημαίνω ότι όλα τα εντός παρενθέσεων ή αγκυλών είναι διευκρινιστικές σημειώσεις δικές μου. Τα εντός παρενθέσεων είναι επεξηγηματικά σχόλια, τα εντός αγκυλών συμπληρώνουν το νόημα.

______________________

σελ. 220

456. ……………

Η Αρμονία είναι μια σειρά από συμφωνίες (=συνηχήσεις, συγχορδίες), που διαδέχονται η μία την άλλη, και που είναι αρεστές στο άκουσμα (α). Και όπως η μελωδία παράγεται από τον συνδυασμό φθόγγων, έτσι και η Αρμονία διαμορφώνεται με τον συνδυασμό συμφωνιών.

457. Η συμφωνία κατ’ αυτούς [τους ευρωπαίους] απαρτίζεται όχι μόνο από δύο φθόγγους, όπως πχ γα κε (do mi), αλλά και από τρεις, όπως γα κε νη (do mi sol), ή και τέσσερεις: γα κε νη Γα (do mi sol Do), ή και πέντε: γα κε νη βου Γα (do mi sol si Do). ^{υποσημείωση 1}

458. Μέρη (φωνές, περιοχές, έκταση φωνών) της Αρμονίας, τα κυριότερα, είναι τρία: το Υπατοειδές (χαμηλό), το Μεσοειδές (μεσαίο) και το Νητοειδές (υψηλό). Καθένα απ’ αυτά αν και αποτελεί ολοκληρωμένη μελωδία, εν τούτοις υπηρετεί ένα κοινό μέλος (υπενθυμίζεται ότι μέλος = μελωδία-ρυθμός-λέξεις), όμως με φθόγγους διαφορετικού ύψους (ποσόν=ύψος / pitch) που συνηχούν, είτε σύμφωνα (κατά την αρχαία ορολογία σύμφωνα διαστήματα είναι η τέλεια 8η, 5η και 4η), είτε παράφωνα (3ες και 6ες , μικρές και μεγάλες) και που βρίσκονται εντός του κάθε μέρους (μέσα στην έκταση κάθε φωνής). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αν μια αρμονική ακολουθία αρχίζει από τους φθόγγους ζω δι βου (fa# re si), το υπατοειδές μέρος (η χαμηλή φωνή) θα αναλάβει τον φθόγγο βου (si)• το μεσοειδές τον δι (re), και το νητοειδές τον ζω (fa#). Πολλές φορές η αρμονία απαρτίζεται από περισσότερα μέρη (φωνές).

459. Η Aρμονία ψάλλεται από πολλούς• επειδή ένας με μία φωνή δεν μπορεί να ψάλλει όλα τα μέρη της Αρμονίας. Οπότε, όταν οι συγχορδίες τοποθετούνται έτσι που να διαδέχεται η μία την άλλη, τότε καθένας ψάλτης [χορωδός] ψάλλει με τη φωνή του τους φθόγγους που ανήκουν στο δικό του μέρος, όποιο του ανατεθεί, μεταβαίνοντας από τον φθόγγο μιας συγχορδίας στον φθόγγο της επόμενης, και αν, καθώς συνηχούν οι φωνές των ψαλτών, αυτό το μίγμα φωνών αρέσει στους ακροατές, τότε λέμε ότι εκτελείται σωστά η Αρμονία. Και αυτός ο τρόπος τού να ψέλνουν όλοι μαζί λέγεται Συνωδία (συν+ωδή) - Accompagnement.

(α) Υπάρχουν και άλλοι πολλοί ορισμοί της Αρμονίας, όπως αυτός: Αρμονία είναι η τέχνη τής τέρψης τής ακοής μέσω τού συνταιριάσματος πολλών φθόγγων που ακούγονται ταυτόχρονα.

__________________________

σελ. 221

460. Διδάσκουν [οι ευρωπαίοι] δύο μεθόδους Συνωδίας. Η μία είναι αυτή που πραγματοποιείται γενικά στις φωνητικές συνθέσεις , στην Ψαλμωδία. Η άλλη είναι εκείνη που πραγματοποιείται μέσω των οργάνων. Η πρώτη λοιπόν μέθοδος, η οποία είναι και αρχαιότερη, απαιτεί ο φθόγγος κάθε μέρους (φωνής) να «αντικρύζει» τον κάθε φθόγγο των άλλων μερών (φωνών) • και οι συλλαβές των λέξεων του μέλους μπορεί να λέγονται από τους ψάλτες είτε συγχρόνως, είτε όχι, ανάλογα με το είδος της Αρμονίας. Συνηθίζεται μάλιστα, να ανατίθεται η αρχή τού μέλους στη μεσαία φωνή (στον tenoro) και να πραγματοποιείται με τέλειες συμφωνίες. (εδώ γίνεται αναφορά μάλλον στην πρώιμη πολυφωνία και στις τεχνικές τού organum και του conductus).

461. Η σύνθεση ενός μέλους γίνεται με κριτήριο την τέρψη της ακοής, χωρίς να τηρούνται κάποιοι κανόνες, ή έστω με λίγους κανόνες. Και από τη μια μεριά, κάθε μέλος αν πετύχει τον στόχο τού να αρέσει, τότε εγκρίνεται, χωρίς να ταξινομείται με κριτήριο κάποιους κανόνες. Κι όποιο δεν αρέσει, με παρόμοιο τρόπο αποδοκιμάζεται. Η Αρμονία, απ’ την άλλη, κατασκευάζεται καταστρώνεται και γράφεται, βασιζόμενη σε κανόνες, χωρίς να δοκιμάζεται πάντοτε ακουστικά. Και αφού με αυτόν τον τρόπο συντεθεί, ψάλλεται και συχνά συμβαίνει να γίνεται αρεστή [στην ακοή]. Εν κατακλείδι, από τα δύο αυτά είδη τής [δυτικής] Μουσικής, το ένα δημιουργείται με αυτόματο τρόπο, και το άλλο, η Αρμονία δηλαδή, με τέχνη. Και το μέλος μπορεί να το συνθέσει ακόμα και ο εντελώς αμύητος στην Μουσική, και αρέσει περισσότερο σχεδόν και από τον Θάμυρι. Αρμονία όμως μπορεί να δημιουργήσει μόνον αυτός που έχει διδαχτεί τους κανόνες της Μουσικής.

462. Οι κανόνες αυτής της Αρμονίας [της δυτικής] είναι τόσοι πολλοί που μπορούν να γεμίσουν βιβλίο ολόκληρο. Μάλιστα, είναι με τόση ακρίβεια στηριγμένοι στα διαστήματα της Ευρωπαϊκής διατονικής κλίμακας, ώστε αν παραστεί ανάγκη να εφαρμοστούν στην δική μας διατονική κλίμακα, θα πρέπει να μεταβάλλουμε τα διαστήματά της.

____________________________

σελ. 222

Αυτή πάλι, η αρμονική συνωδία, απαιτεί ακροατές συνηθισμένους στο να την απολαμβάνουν με ευχαρίστηση. Οπότε, για εμάς που δεν παίρνουμε την παραμικρή ευχαρίστηση από αυτού του είδους την αρμονική συνωδία, δεν χρειάζεται να γίνει και παραπάνω λόγος περί αυτής• επειδή ούτε τους ακροατές μας ευχαριστούμε, και όποιος τέλος πάντων από περιέργεια θέλει να κάνει μια διεξοδική έρευνα γι αυτήν, μπορεί να ανατρέξει σε κάποιο από τα βιβλία που διαπραγματεύονται αυτό το γνωστικό αντικείμενο και να ικανοποιήσει την περιέργειά του. Πάντως, για να σου δείξουμε [ω, αναγνώστα] απλώς και μόνον το πώς γράφεται η Αρμονία, εδώ για χάρη σου παρατίθεται ένα παράδειγμα, παρμένο από αυτά του Αλεξάνδρου Χορόν [Alexandre Étienne Choron], «μεταφρασμένο» από τον Χρύσανθο.

                       

   faux-bourdon

________________________________
υποσημείωση 1:
Η αντιστοιχία των ονομάτων των ευρωπαϊκών και των βυζαντινών φθόγγων βασίζεται στην αντιστοιχία που ο ίδιος ο Χρύσανθος κάνει στον εξής πίνακα (σελ 33):

-Μπαμπά, ο θόρυβος είναι μουσική;

Δεν είμαι μπαμπάς για να σας λύσω την απορία. Γι αυτό περιορίζομαι να μεταφράζω από το ΜΕΓΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ Χρυσάνθου επισκόπου Διρραχίου (1832, Τεργέστη, τυπογραφείο Michele Weis), το πρώτο  έντυπο μουσικό θεωρητικό της νεοελληνικής, που αφορά στην εκκλησιαστική μας κυρίως μουσική.

Ο Χρύσανθος ο Μαδυτινός ήταν ο εμνευστής της νέας μουσικής εκκλησιαστικής σημειογραφίας, ο θεωρητικός της, που μαζί με τον Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα και τον Γρηγόριο Πρωτοψάλτη μετέγραψαν πλήθος μελών από παλαιότερες σημειογραφίες, και καθιέρωσαν ένα νέο σύστημα μουσικής εκπαίδευσης, με την αρωγή του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

σελ. 1

Πώς ορίζεται και διαιρείται η Μουσική

1. Μουσική είναι η επιστήμη που ασχολείται με το μέλος και με όσα συμβαίνουν σχετικά με αυτό (α).

(α) Ο Αριστείδης [Κοϊντιλιανός] έτσι ορίζει τη Μουσική. Ο Πλάτων την ορίζει έτσι: Μουσική είναι το αποτέλεσμα της μίμησης των συμπεριφορών καλύτερων ή χειρότερων ανθρώπων. Ο Νικηφόρος ο Βλεμμύδης έτσι: Μουσική είναι η γνώση ποσοτήτων που προσδιορίζονται από σχέσεις. Και ο Ερμής [ο Τρισμέγιστος] έτσι: Μουσική είναι η τάξη όλων των πραγμάτων.

Οι αρχαίοι φιλονικούσαν σε μεγάλο βαθμό για τη φύση, το υποκείμενο, την πλατύτητα και τα μέρη τής Μουσικής. Διότι στο όνομά της έδιναν μιαν έννοια πολύ πιο πλατειά από αυτή που της δίνουμε εμείς. Επειδή με τον όρο «Μουσική», εννοούσαν όχι μόνο το τραγούδι, την ποίηση ή τον χορό, αλλά και τις σπουδές όλων των επιστημών. Γι αυτό και οι Αθηναίοι, σύμφωνα με τον Ησύχιο, έδιναν σε όλες τις τέχνες το όνομα της Μουσικής. Και γι αυτό ονομάζονταν απλώς «φιλόμουσοι» ακόμα και οι φιλόλογοι. Και ο περίγυρος του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα έλεγε ότι τα πάντα στον κόσμο είναι Μουσική. Οι φιλόσοφοι μάλιστα, συνηθίζουν τις παρακάτω εκφράσεις: θεία Μουσική, κοσμική Μουσική, ουράνια Μουσική, ανθρώπινη Μουσική, ενεργητική Μουσική, σκεπτική, εκφαντορική (=εκδηλωτική, και κατά μίαν έννοια αποκαλυπτική), οργανική, ωδική, κλπ.

--------------------------------------------------------------------------------------

σελ. 2

2. Μέλος είναι μια σειρά φθόγγων, που ο ένας διαδέχεται τον άλλο, και που είναι αρεστοί στην ακοή. (α)

3. Φθόγγος είναι «φωνής πτώσις εμμελής» πάνω σε μία συγκεκριμένη τάση [=παραγωγή ήχου μιας συγκεκριμένης συχνότητας, η οποία κατά τη θεωρία της χορδής, με δεδομένο το μήκος και το πάχος της, καθώς και το υλικό της, καθορίζεται από την τάση της, σ.μ.]. Δηλαδή ο φθόγγος είναι το βγάλσιμο μιας φωνή είτε από ανθρώπινο στόμα, είτε από αυλό, είτε από χορδή που βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο τέντωμα. Διότι η φωνή που βγαίνει από μία χορδή καθώς αυτή τεντώνεται δεν λέγεται φθόγγος, επειδή παράγεται από πολλές [διαδοχικές]τάσεις. Η "πτώση τής φωνής" [=παραγωγή ήχου συγκεκριμένης συχνότητας] πρέπει να συντελεί στην παραγωγή μέλους. Διότι μία και μόνη πτώση φωνής από μία χορδή, όταν δεν αφορά στην παραγωγή μέλους, δεν λέγεται φθόγγος αλλά ψόφος που βγαίνει ματαίως. Οι φθόγγοι είναι λοιπόν το υποκείμενο, η ύλη της Μουσικής.

Αυτοί είτε εκπίπτουν από ανθρώπινο στόμα, είτε από όργανα πνευστά, έγχορδα, ή κρουστά, είναι δυνατόν να διακρίνονται με ακρίβεια και να αναγνωρίζονται από τους καλούς μουσικούς πάντα ως αυτοί που είναι και χωρίς λάθη. Και αυτός είναι ο λόγος που ο Αριστείδης αποκάλεσε επιστήμη τη Μουσική. (β).

4. Και το μέλος χωρίζεται σε τέλειο και σε ατελές, που ονομάζεται και μελωδία. Και μελωδία ονομάζεται μια χωρίς ρυθμό πλοκή φθόγγων που είναι ανόμοιοι ως προς την οξύτητα ή τη βαρύτητα. Ενώ τέλειο μέλος είναι εκείνο που συνίσταται από μελωδία, ρυθμό και λέξεις (γ). Μάλιστα, το ιερό μέλος ονομάζεται Ψαλμωδία (δ).

(α) Κατά τον Βακχείο [τον Γέροντα], μέλος είναι η χαλάρωση και η ένταση που παράγεται από εμμελείς φθόγγους. (εμμελείς= που ανήκουν σε ένα μέλος, σ.μ.).

(β) Έτσι ορίζει τον φθόγγο ο Ευκλείδης. Ο Βακχείος τον ορίζει έτσι: φθόγγος είναι η πτώση φωνής πάνω σε μία τάση μέλους. Και ο Ψελλός [Μιχαήλ] έτσι: φθόγγος είναι μια φωνή που ανήκει σε μία σωστά κουρδισμένη κλίμακα, νοούμενη χωρίς την έννοια της διάρκειας.

(γ) Αριστείδου, βιβλίο α’, σελ. 28.

(δ) Στον όρο Ψαλμωδία υπάγονται όλα τα εκκλησιαστικά μέλη, δηλαδή το Άσμα, η Ωδή, το Κοντάκιο, το Τροπάριο, το Απολυτίκιο, η Υπακοή, ο Οίκος, το στιχηρό, οι Αίνοι, οι Μακαρισμοί, το Κοινωνικό, το Χερουβικό κλπ.

---------------------------------------------------------------------------

σελ. 3

5. Συστατικά στοιχεία του μέλους γνωρίζουμε δύο: την ποσότητα και την ποιότητα. Γι αυτόν τον λόγο και οι "χαρακτήρες" (τα σύμβολα, τα σημάδια της μουσικής σημειογραφίας), με τους οποίους καταγράφεται το μέλος, προσεγγίζονται και διδάσκονται, γενικώς ελέγχονται, και με τις δύο ιδιότητές τους [της ποσότητας και της ποιότητας], ούτως ώστε να καταγράφουν όλες τις ενέργειες του μέλους.

6. Μελίζειν (=μελουργία, κατασκευή μέλους) είναι το να εφευρίσκει κάποιος ένα μέλος και να το προσαρμόζει στις λέξεις ενός τροπαρίου, ή στίχου κλπ, καταγράφοντάς το με τα σύμβολα της μουσικής σημειογραφίας [τα μουσικά σημάδια].

7. Άδει ή Ψάλλει λοιπόν κάποιος χωρίς τεχνική, όταν παρόλο που αγνοεί τους κανόνες τής Μουσικής, βγάζει πολλούς φθόγγους που διαδέχονται ο ένας τον άλλον και παρόλα αυτά αρέσει στους ακροατές (α). Με τέχνη κάποιος ψάλλει, όταν γνωρίζοντας τους κανόνες τής Μουσικής, εκτελεί το μέλος που παριστάνουν τα μουσικά σημάδια, στο επίπεδο που έφτασε να το διδαχτεί. Και επιστημονικώς ψάλλει μόνον ο τέλειος μουσικός.

(α) Όταν στοχαζόμαστε για την αρέσκεια που προξενεί η Μουσική σε μία από τις αισθήσεις μας, στην ακοή δηλαδή, σπάνια θα τύχει να αρέσει περισσότερο ο ασπούδαστος στην τέχνη τής Μουσικής, από τον σπουδασμένο. Και συμβαίνει το ίδιο μέλος, σε κάποιους να είναι αρεστό, ενώ σε άλλους όχι. Και μάλιστα αυτό συμβαίνει στους αλλοδαπούς ακροατές, των οποίων η ακοή τους δεν είναι συνηθισμένη να ακούει παρόμοια μέλη. Επειδή συμβαίνει ο κάθε τόπος να έχει την δική του Μουσική, που, πώς να το κάνουμε, αρέσει μόνο στους ντόπιους. Οπότε, όσο περισσότερο ένας Μουσικός ασχολείται με την αφομοίωση και την βιωματική σχέση όλο και περισσότερων μουσικών συνηθειών, τόσο περισσότερο μπορεί να βρίσκει μέλη ποικίλα και ενδιαφέροντα. Διότι κάθε έθνους η Μουσική εμπλουτίζει τα ενδιαφέροντά του ανάλογα με την φυσική του κλίση. Φερ’ ειπείν, τα γνήσια Γαλλικά χορευτικά κομμάτια είναι πρόσχαρα και ελαφρά, και σου κάνουν όρεξη να τα χορεύεις με ζωηράδα τόση όση για να σου φέρει χαρά, όχι όμως και για να κουραστείς. Οι Βρεττανικές μελωδίες όμως σε διεγείρουν, επειδή έχουν κάτι το ορμητικό κάποιες φορές μέχρι τη χυδαιότητα, και ξεσηκώνουν, χωρίς καλά-καλά να το καταλάβει, τον χορευτή στο τρέξιμο και στο να χορεύει μέχρι να κουραστεί. Ενώ οι Πολωνικές είναι σεμνές και σοβαρές. Και πιο νόστιμο είναι κάποιος να περπατά σαν τους Πολωνούς, παρά να χορεύει σαν κι αυτούς.

--------------------------------------------------------------

σελ. 4

8. Τέλειος μουσικός ονομάζεται όποιος μπορεί αφενός να ψάλλει, προξενώντας είτε τέρψη, είτε θλίψη, χαύνωση ή ενθουσιασμό, ορμή και θάρρος, ή δέος ή οτιδήποτε από όλα όσα κινούν τη ψυχή προς κάποιο πάθος [με την έννοια της μεταβολής της ψυχικής διάθεσης]. Αφετέρου, είναι σε θέση να μελοποιεί, γνωρίζοντας ακριβώς όλα τα συμβάντα που συντελούν στην δημιουργία τού μέλους. Δηλαδή, τους φθόγγους, τα διαστήματα, τους τόνους, τους ήχους, τα συστήματα, τους ρυθμούς, την αρμονία, τη δύναμη των λέξεων κλπ.

(α) Ο Βακχείος λέει τα εξής: Μουσικός είναι αυτός που γνωρίζει καλά όσα μπορεί να προκαλέσει μια μελωδία. Γιατί οι αρχαίοι ήθελαν και επέβαλαν να είναι ο Μουσικός, και φιλόσοφος, και ποιητής, και να θεωρείται ότι ανήκει ή να προέρχεται από την αριστοκρατία. Διότι η Μουσική αυτών των αρχαίων μουσικών έπρεπε να είναι ικανή να κινεί την ψυχή του ακροατή προς τις μεταβολές που απαιτούσαν τα ήθη των εποχών αυτών. Δηλαδή έπρεπε να μπορεί «να πλάθει και να προσανατολίζει με το ρυθμό της τις ψυχές των νέων προς την ηθική ομορφιά», Πλούταρχος.

--------------------------------------------------------------------

και ολίγα περί της φύσεως του ήχου:

σελ. 123

ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α’

Περί Ήχου

278. Ο ήχος είναι ψόφος που παράγεται από έμψυχα και από άψυχα σώματα (α). Ψόφος είναι μια μεταβολή τού αέρα όταν αυτός χτυπιέται (β). Και είναι ο ψόφος το βασικότερο και γενικότερο ακουστικό φαινόμενο. Συνίσταται από την κίνηση του αέρα που προκύπτει από το χτύπημα που δέχεται ένα σώμα που παράγει τον ψόφο. Και δεν είναι ανάγκη να κινείται όλο το σώμα το οποίο παράγει τον ψόφο – αρκεί να πάλλονται κάποια τμήματά του, ή να σείονται, ή να κινούνται. Τρεις είναι οι συντελεστές ενός ψόφου: το σώμα που χτυπιέται, ο αέρας που κινείται και το ακουστικό όργανο που πλήττεται από τον κινούμενο αέρα.

(α) Ο ορισμός αυτός είναι του Αριστοτέλη. Ο ήχος ποιητικά λέγεται και Ηχή. Ηχώ ονομάζεται αυτό που έρχεται σαν απάντηση σε μια κραυγή. Οι μουσικοί μάλιστα γενικώς δίνουν μεγάλη προσοχή στο φαινόμενο της ηχούς.

Ο Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Γαζής ορίζει τον ήχο ως εξής: Ο ήχος είναι μία κυματοειδής κίνηση του αέρα, που παράγεται από τη τρεμουλιαστή κίνηση των μερών ενός σώματος, η οποία προξενείται από κτύπημα. Αυτοί οι κυματισμοί ή κλονισμοί του αέρα, κτυπώντας το τύμπανο των αφτιών μας, προξενούν στην ψυχή μας αυτό το αίσθημα [του ήχου] δια μέσου των νεύρων.

(β) Ο ορισμός αυτός είναι του Κλαύδιου Πτολεμαίου. Ο Αριστοτέλης ορίζει τον ψόφο ως εξής: Ψόφος είναι η κίνηση αυτών που μπορούν να κινηθούν κατά τον ίδιο τρόπο που αναπηδούν τα ευρισκόμενα σε κατάσταση ηρεμίας, μόλις κάποιος τα κρούσει.

-------------------------------------------------------------------------------------------

σελ. 124

279. Ανάλογα με το διαφορετικό τίναγμα που κάνουν τα σώματα που παράγουν κάθε ψόφο, ο αέρας κάνει διαφορετικούς κυματισμούς και παράγει αντίστοιχα διαφορετικούς και ειδικούς ήχους που έχουν διαφορετικά ονόματα: Ηχώ, Κέλαδος (=θόρυβος ορμητικού νερού), Κτύπος, Ογκηθμός (=γκάρισμα), Φλοίσβος (ήχος από απαλό θαλάσσιο κύμα), Ροίζος (= σφύριγμα ταχέως κινούμενου αντικειμένου, πχ βέλους), Δούπος (=γδούπος), Πάταγος (=ισχυρός ήχος από σύγκρουση), Κλαγγή (= άναρθρη φωνή), Ζίγγος (=βούισμα εντόμου), Κραγή (=κράξιμο πουλιών), Βοή, Οιμωγή (=θρηνητική κραυγή), Φωνή, Στεναγμός, Λαλιά (=φλύαρο κελάηδημα), Ψιθύρισμα, Βροντή, Συριγμός (=σφύριγμα, σφύριγμα φιδιού), Θρούς, Μηκασμός (=βέλασμα), Μύκημα (=μούγκρισμα βοδιού), Βρόμος (=βούισμα), Βρυγμός (=μούγκρισμα λιονταριού, τρίξιμο δοντιών), Υλακή (=γαύγισμα), Ωρύωμα (ουρλιαχτό), Χρεμετισμός (=χλιμίντρισμα).

280. Τους τρόπους τής παραγωγής αυτών των ειδικών ήχων παρατηρώντας οι μουσικοί, και καθώς τους μιμούνται κάποιες φορές, τους καθιερώνουν ως μελωδική μανιέρα. Έτσι, ο Πέτρος ο Γλυκύς [ή Μπερεκέτης] στον ειρμό «Εν βυθώ κατέστρωσε ποτέ» εκεί που λέει τη λέξη «αμαρτία», μιμείται με πολύ έξυπνο τρόπο τον ογκηθμό. Και ο Δανιήλ [Πρωτοψάλτης, Κωνσταντινούπολη 18ος αι., μαθητής τού Π.Χαλάτζογλου] στο «Μνήσθητι Δέσποινα», στη λέξη «στεναγμόν», προβάλλει κατ’ επανάληψη με τη μελοποίησή του τη συλλαβή «αχ». Και ο Πέτρος ο Λακεδαιμόνιος [ή Πελοποννήσιος, ή Λαμπαδάριος] στο «Νέους ευσεβείς», στη λέξη «διασυριγμόν», μιμείται τον συριγμό. Και διάφοροι άλλοι κάνουν αντιστοίχως άλλα.

Ιδού ο  μουσικός "ογκηθμός" του Πέτρου του Γλυκέως.

Ακούστε το σημείο αυτό και μαζί και την κατάληξη της φράσης από την Χορωδία του Συλλόγου Ιεροψαλτών υπό την διεύθυνση του αείμνηστου Άρχοντος Πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Θρασύβουλο Στανίτσα (από τον διπλό δίσκο: Πέτρος Μπερεκέτης, σε επιμέλεια του μουσικολόγου Γρηγορίου Στάθη).

Και τώρα αναλογιστείτε αυτά που διαβάσατε καθώς θα βλέπετε στο παρακάτω βίντεο τον John Cage να παρουσιάζει το έργο του Water Walk στην δημοφιλή εκπομπή "I 've got a secret" του καναλιού CBS της αμερικανικής τηλεόρασης, (Γενάρης 1960). Και παραδόξως, το συντηρητικό (;), σαχλό (;) κοινό της ζωντανής εκπομπής δεν έκραξε. Το αντιμετώπισε ως ένα έξυπνο αστείο. Ο Cage όμως, καθόλου υπογείως,  καθιέρωνε στο ευρύ κοινό την "Μουσική των Θορύβων".